Tegenwoordig vinden we de enige nu nog resterende gebouwen en interieurs van de destijds in Rotterdam gevestigde architect Giovanni (Jan) Giudici (1746-1819) in Zoetermeer, Schiedam en Leiden. In die laatste stad werkte de Rotterdamse Italiaan aan enkele gebouwen, nadat zij was getroffen door de kruitramp van 1807. In zijn woonplaats is echter niets van de architectuur en interieurs van Giudici bewaard gebleven.
Gisteren was het precies 74 jaar geleden dat de paar toen nog bestaande Rotterdamse gebouwen van zijn hand werden vernietigd, als gevolg van een variant op het type onheil dat hem in Leiden het werken juist mogelijk maakte: het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940. Dit maakt vandaag misschien een goede dag om in ieder geval één tot nu toe onbekend gebleven werk aan het repertoire van deze architect toe te voegen.
Geheel in lijn met het bovenstaande betreft het een ruïne.
Onbekend is het werk zelf niet. De ruïne in het park van Huys ten Donck bij Ridderkerk kennen we natuurlijk al heel lang. Is het niet uit eigen waarneming, dan is het wel vanwege de met enige regelmaat gereproduceerde glasschildering (c1780) van Jonas Zeuner:
Een bouwjaar was echter nog niet bekend, de bouwer/ontwerper ook niet. Het archief van Huys ten Donck, dat wordt bewaard in het Stadsarchief Rotterdam, blijkt dit ‘geheim’ al zo’n kleine 240 jaar te herbergen.
Hier bevinden zich twee aan Cornelis Groeninx van Zoelen (1740-1791) gerichte rekeningen, waarop rechtstreeks naar het ontwerp en de bouw van de ruïne wordt verwezen. Eén van deze rekeningen is niet gedateerd, de ander gelukkig wel. De ongedateerde bevat een serie uiteenlopende werkzaamheden, afkomstig van Giudici alleen, waarbij hij als ontwerper op de voorgrond treedt. De rekening maakt onder meer melding van werkzaamheden door Giudici aan het ontwerpen en bouwen van het tuingebouwtje:
Eene plan Teekening gemaekt voor Eene Ruine op Zijn Edele buiten Plaets Tendonk, en verdere ordonnantie op de plaats selve om te laeten Executeeren
De tweede is gelukkig wel gedateerd en behelst stucwerkzaamheden verricht in 1777 en 1778 door de firma P. Castoldi en J. Giudici Comp. Deze rekening geeft een precieze datum voor werk aan de ruïne:
do [= ’23 augusti 1777′ -HvdE] op den donck gewerk aan de gabinet genaam Rouina en vaas in de Bufet
Deze gedateerde rekening vermeldt expliciet dat het om stucadoorswerk gaat: ‘wegens geleverde stucador werk, gedaan aan ué huis in de stat en op den Donck‘. De ruïne was dus voorzien van stucwerk, en ik verwacht dat dit als finishing touch werd aangebracht. Dat betekent dat het bouwwerk zelf op 23 augustus 1777 verder klaar was, en dat het ontwerp waarschijnlijk in het eerste half jaar van 1777 is gemaakt.
C. G. F. Giudici (1746-1819)
Carlo Giovanni Francesco Giudici, zoals hij volledig heette, werd geboren in Dolzago, een rond zijn geboorte circa 350 zielen tellend dorpje tussen Milaan en de ten noorden ervan gelegen meren Lago di Como en Lago di Lecco. Over de omstandigheden waarin hij opgroeide, of over zijn opleiding, weten we niets. Het verhaal wil dat hij rond 1770 uit Italië in Rotterdam aankwam, met niets méér aan bezittingen dan een plank met vier voorbeelden van pleisterwerk; dat was blijkbaar zijn portfolio als rondreizend stucco-artiest. Ook door Groeninx van Zoelen werd hij ingeschakeld om stucplafonds te ontwerpen(?) en aan te brengen, dat laatste gebeurde op dezelfde dag waarop aan de ruïne werd gewerkt.
Maar hij is vooral bekend geworden als architect. Al in 1774 nam Giudici deel aan een prijsvraag voor een nieuw stadhuis in Groningen. Ten tijde van de bouw van de ruïne op Huys ten Donck ontwierp Giudici tevens een schoorsteenmantel voor de eetzaal aldaar, dezelfde eetzaal waarvoor hij ook nog andere werkzaamheden uitvoerde. Daarnaast ontwierp hij een bed en twee ‘penant spiegels‘ voor het stadshuis van Cornelis Groeninx van Zoelen.
Het tot op heden wél bekende werk deed hij in de navolgende jaren. In 1778 kreeg hij de opdracht om het interieur van de Rotterdamse St. Rosaliakerk te ontwerpen. Kort hierop volgde een project voor een nieuw stadhuis in Rotterdam.
Zijn carrière nam vanaf 1784 een hoge vlucht toen hij in Rotterdam de opdracht kreeg om aan het Admiraliteitsgebouw te werken, terwijl hij vrijwel tegelijkertijd betrokken raakte bij bouwprojecten in Schiedam. De Rotterdamse opdracht leverde hem vanaf 1786 de positie van opzichter van de gebouwen en werken van de Admiraliteit op de Maze op. Deze prestigieuze baan wist hij halverwege de 1790-er jaren uit te breiden naar Zeeland. Vervolgens was hij samen met Abraham van der Hart een van de weinige architecten die onder Lodewijk Napoleon hun positie behielden. Zijn werkzaamheden in Leiden zijn al genoemd.
De ruïne in het park van Huys ten Donck
Maar dit werk volgde vrijwel allemaal op het ontwerpen en bouwen van de ruïne op Huys ten Donck in 1777.
Cornelis Groeninx van Zoelen was sinds de jaren zestig van de achttiende eeuw bezig met een landschappelijke aanleg van de tuin bij Huys ten Donck. In die tuinen werden ruïnes vaak gebruikt als sierelement, al dan niet beladen met een diepere betekenis. Als bron voor deze specifieke ruïne wordt in de literatuur naar Engeland gekeken, vooral naar de Engelse tuinen die afgebeeld staan in de Cahiers van Le Rouge. Ook wordt een tempel in Kew Gardens aangehaald. Dat laatste is een mogelijke inspiratiebron, want Groeninx verbleef in 1772 klaarblijkelijk in Engeland.
Maar Cornelis Groeninx van Zoelen heeft misschien als volgt geredeneerd: die tempels en ruïnes in Engelse tuinen zijn vooral geïnspireerd op Italiaanse voorbeelden, waarom zou ik mijn eigen ‘Italiaanse’ ruïne in mijn eigen ‘Engelse’ park niet door een Italiaanse architect laten ontwerpen? En terecht, want de onder architectuur gebouwde ruïne staat er bijna 237 jaar later nog steeds. Veel meer dan een gevel is het niet, er achter gaat een houten berghok schuil.
Tot besluit
Als gevolg van mijn speurwerk -ik zocht als gewoonlijk weer iets heel anders- zijn vanaf nu in ieder geval het bouwjaar en de ontwerper van de ruïne in het park van Huys ten Donck bekend. De kers op de taart zou zijn als we erachter komen hoe het stucwerk op de ruïne er precies uitzag. Achteraf gezien is de ruïne op de verre eglomisé van Jonas Zeuner natuurlijk opvallend licht gekleurd. We hadden kunnen weten dat het geen grotendeels bakstenen geveltje was dat daar aan de overkant van de vijver tussen de donkere naaldbomen staat te schitteren.
Het zou helemaal mooi zijn als deze nieuwe kennis ertoe zou kunnen bijdragen dat het dak van het berghok aan de achterkant van de ruïne wordt dichtgemaakt, zodat dat eigenaardige dekzeil kan worden verwijderd. Een 18de eeuwse ruïne verdient een beter lot. Een ruïne van Giovanni (Jan) Giudici al helemaal.
SummaryThe designer and builder of the ruin in the park of Huys ten Donck, near Ridderkerk, has been discovered. Two bills -which I found last week in the Rotterdam Municipal Archives, or Stadsarchief Rotterdam– reveal the identity of the architect as the Rotterdam-based Italian Giovanni (Jan) Giudici (1746-1819). The title of this post is a direct quote from one of these bills mentioning the work, in Dutch mixed with Italian influences.
That bill also leads to the conclusion that the ruin, now basically a screen of brick and stone, was originally covered in plaster when it was built in 1777.
This find adds at least one item to this architect’s portfolio, whose legacy was so hard hit by the 15 minute bombing of Rotterdam by German forces on May 14, 1940. This tragedy all but devastated the inner city, including what was left there of the architect’s work.
Luckily some of his work done outside that city can still be seen. We now know that part of his legacy is at Huys ten Donck near Ridderkerk. The house itself may contain more of his work, these same bills reveal. Architectural historians can chew on that piece of information.
Continue reading
The timing of both letters suggests that Carr had already left England at the end of May, and still had to visit Holland two and a half weeks later. That leaves room for a visit to -at least- cities in Belgium, like Ghent, Antwerp and Brussels, before travelling north. But it also leaves room for a (very) short visit to Paris during the first weeks of June.
