Voorland in de Watergraafsmeer

Afgelopen week vond de presentatie plaats van alweer het derde boek van Tuinhistorisch Genootschap Cascade. Thema van deze bundel artikelen was ‘verdwenen tuinen’. Daar zijn er nogal wat van in Nederland (en daarbuiten).

Mijn bijdrage betreft de lotgevallen van de buitenplaats Voorland in de Watergraafsmeer.1H. van der Eijk, ‘Geschetst en getekend; geëtst maar verdwenen. Voorland in de Watergraafsmeer’, in: Cascade bulletin voor tuinhistorie, Jaargang 2018 (27), nummer 2 | Jaargang 2019 (28), nummer 1, p.168-186. De bundel is in de handel : Arinda van der Does, Jan Holwerda, Korneel Ashman (red.), Tuingeschiedenis in Nederland III – Verdwenen tuinen, Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade, 2019. Vanaf de aankoop in 1784 werd daar gewerkt aan de aanleg van een landschappelijke tuin, voornamelijk omringd door weilanden die eveneens in bezit waren van de eigenaren, Pieter van Winter Nsz. (1745-1807) en zijn tweede vrouw Anna Louisa van der Poorten (1752-1800).

Ontwerper van deze tuin was de van oorsprong Duitse architect Johann Georg Michael (1738-1800), die in oktober 1784 met zijn werk aan Voorland begon. De eveneens uit Duitsland afkomstige Johann David Zocher (1763-1817) werkte mee aan de aanleg, als ‘knegt’ van Michael. Hij zou niet veel later met de dochter van Michael trouwen en daarmee een belangrijke stap zetten in de opbouw van de Zocher-dynastie, in de late achttiende eeuw en gedurende een groot deel van de negentiende eeuw verantwoordelijk voor de aanleg van veel parken in Nederland.
We weten zo precies wanneer het werk begon en wie erbij betrokken was, doordat de benodigde bronnen niet alleen bewaard worden in de Collectie Six, maar vooral omdat deze sinds enige tijd in gedigitaliseerde vorm beschikbaar worden gesteld. Bij het schrijven van dit artikel in september 2018 was het aantal treffers met betrekking tot Voorland nog beperkt: 29 stuks. Inmiddels staat de teller op 63 onderdelen, en daarmee is het einde ongetwijfeld nog niet in zicht.2Voor tuinhistorici is bijvoorbeeld het gedetailleerde materiaal met betrekking tot de aanleg van Hilverbeek in 1826 en later waarschijnlijk aantrekkelijk. Hilverbeek en Voorland hadden in deze periode dezelfde eigenaren: Hendrik Six (1790-1847) en Pieter van Winter’s prettig eigenzinnige dochter, Lucretia Johanna van Winter (1785-1845).

Mijn verhaal nog eens teruglezend had ik graag wat meer tijd gehad tussen het vinden van deze bron en de toenmalige deadline. Achteraf had ik eenvoudig twee artikelen kunnen vullen met dit materiaal, en was dit stuk bij voorkeur wat minder afgeladen geweest met informatie (maar wát voor informatie!).

Ajax-stadion
Een mooie toevalligheid wil, dat het afgelopen week ook precies 85 jaar geleden was dat het Ajax-stadion in de Watergraafsmeer werd geopend. Sporthistoricus Jurryt van de Vooren schrijft over de opening van het stadion, op 9 december 1934, onder verwijzing naar divers archiefmateriaal met betrekking tot die dag, maar ook naar bouwtekeningen (die tegenwoordig in Rotterdam worden bewaard). De omvorming van boerenhoeve met rudimentaire vijver (van een buitenplaats met tuin was al sinds 1845 geen sprake meer) tot stadion vond plaats in een tijdsbestek van negen maanden. Zo snel, dat de plattegrond van Amsterdam uit 1935 alleen nog de projectie van het stadion op de resten van de voormalige buitenplaats kon tonen.

Footnotes

Footnotes
1 H. van der Eijk, ‘Geschetst en getekend; geëtst maar verdwenen. Voorland in de Watergraafsmeer’, in: Cascade bulletin voor tuinhistorie, Jaargang 2018 (27), nummer 2 | Jaargang 2019 (28), nummer 1, p.168-186. De bundel is in de handel : Arinda van der Does, Jan Holwerda, Korneel Ashman (red.), Tuingeschiedenis in Nederland III – Verdwenen tuinen, Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade, 2019.
2 Voor tuinhistorici is bijvoorbeeld het gedetailleerde materiaal met betrekking tot de aanleg van Hilverbeek in 1826 en later waarschijnlijk aantrekkelijk. Hilverbeek en Voorland hadden in deze periode dezelfde eigenaren: Hendrik Six (1790-1847) en Pieter van Winter’s prettig eigenzinnige dochter, Lucretia Johanna van Winter (1785-1845).
Summary

Published: my latest article in the third collection of articles by Cascade, the garden history society of the Netherlands. Themed ‘lost gardens’, my piece focusses on Voorland near Amsterdam. Even before this garden disappeared under the (previous!) stadium of football club Ajax in 1934, the estate had already been dismantled and turned into a regular farm in 1845.
The increasingly digitised archives of the Six-family give a fair amount of detail about the people involved with the design and layout of this garden. They (Johann Georg Michael and his ‘help’ or ‘aide’ – future son-in-law Johann David Zocher) belong to the top of Dutch garden designers of the late 18th, early 19th century. And yes, they were both of German origin.

Continue reading

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *